Ponad 55% pracowników w Polsce zatrudnionych jest na umowę o pracę na czas nieokreślony. Drugą grupę stanowią pracownicy zatrudnieni na czas określony, a trzecią – z tytułu umowy cywilnoprawnej. Najmniej popularną formą jest samozatrudnienie, co stanowi około 10% wszystkich form zatrudnienia w naszym kraju. Rozkład procentowy ulega ciągłym zmianom, bowiem na popularności zyskują umowy zlecenia i umowy o dzieło. Te ostatnie owiane są złą sławą, głównie ze względu na brak typowych praw, regulowanych przez Kodeks pracy.
Warto podkreślić, że na polskim rynku pracy każde stanowisko i każda, podpisana umowa cechuje się między innymi odpowiednimi wymaganiami, obostrzeniami i prawami. W spisie wszystkich tych umów znajdziemy zarówno te, nastawione na dobro pracownika oraz te, które całkowicie nie chronią jego stanowiska.
Dlaczego umowa o pracę uchodzi za najbardziej pożądaną formę zatrudnienia? Kto może skorzystać z umowy zlecenia i czym różni się ona od umowy o dzieło? Na czym polega samozatrudnienie i czy staż kwalifikuje się do tej szerokiej grupy?
Forma zatrudnienia w Polsce
Zacznijmy jednak od początku, czyli od scharakteryzowania ogólnego podziału umów. W Polsce występują różne formy zatrudnienia pracowników. Ich podział głównie opiera się na charakterze prawnym, dzieląc umowę na tą, wynikającą z Kodeksu pracy, jak i Kodeksu cywilnego.
- w przypadku Kodeksu pracy mowa o umowie o pracę, którą reguluje prawo pracy,
- w przypadku Kodeksu cywilnego mowa o stosunkach cywilnoprawnych między osobami fizycznymi (i prawnymi), na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło lub innych umów cywilnoprawnych.
Umowa o pracę
Najbardziej pożądaną przez pracownika jest tzw. umowa o pracę, określająca tzw. stosunek pracy pracownika.
Pod mianem “stosunku pracy” rozumie się zobowiązania jednej strony do wykonywania określonej czynności na rzecz określonego pracodawcy (co ważne – pod jego kierownictwem). Wszystko to dokonywać się musi w ściśle wyznaczonym miejscu i czasie. Stosunek ten opiera się na wspomnianym Kodeksie pracy, oferując tym samym najwięcej praw (i obowiązków) zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Obecnie koszt zatrudnienia pracownika na cały etat jest równy: wynagrodzeniu przynajmniej na poziomie wynagrodzenia minimalnego, plus ok. 20% opłat składek społecznych.
Największymi zaletami, które determinują chęć posiadania umowy jest:
- wynagrodzenie minimalne, gwarantujące pewną, określoną stawkę (obecnie jest to 2600 zł brutto, co daje około 1877 zł netto),
- prawo do płatnego urlopu, wynoszącego od 20 do 26 dni w roku,
- wynagrodzenie chorobowe na czas choroby,
- uregulowany czas pracy,
- dokładnie opisany sposób zatrudnienia, awansowania i zwalniania pracownika,
Na jak długo podpisuje się umowę o pracę?
Umowa o pracę podpisana może być na określony odgórnie czas – krótszy, dłuższy lub nieokreślony. Tak oto pracodawca może nam zaproponować:
- umowę na czas nieokreślony, która uważana jest za najbezpieczniejszą, najbardziej pożądaną i najbardziej wartościową umową, chroniącą przed nagłym wypowiedzeniem przez pracodawcę.
- umowę na okres próbny, która wynosi maksymalnie 3 miesiące,
- umowę na czas określony,
- umowę na zastępstwo (np. na czas ciąży innego pracownika),
- umowę na czas wykonywania określonej pracy.
To, na jak długo podpisywana jest umowa, wpływa także na tzw. okres wypowiedzenia. Umowa o pracę chroni pracownika przed nagłym zwolnieniem, dając szansę na rozpoczęcie np. poszukiwania nowego zatrudnienia. Stabilność zatrudnienia i gwarancja ciągłości pensji jest największą zaletą owej umowy, natomiast warto wiedzieć, że:
Okres wypowiedzenia podczas okresu próbnego wynosi:
- 3 dni – przy zatrudnieniu na umowę do 2 tygodni,
- 7 dni – przy zatrudnieniu na umowę na ponad 2 tygodnie,
- 14 dni – przy zatrudnieniu na umowę do 3 miesięcy.
W przypadku umowy na czas określony i nieokreślony okres wypowiedzenia wynosi:
- 14 dni – przy zatrudnieniu krótszym niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc – przy zatrudnieniu na umowę na co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące – przy zatrudnieniu na umowę na co najmniej 3 lata.
Umowa zlecenie
Umowa zlecenia jest częścią całej grupy nazywanej “umowami cywilnoprawnymi”. W rozumieniu prawa nazywana jest inaczej “umową starannego działania”. Podpisują ją dwie strony – zleceniodawca i zleceniobiorca, a przedmiotem umowy jest konieczność wykonania określonej czynności prawnej. Co ważne – w umowie zlecenie nie jest ważny rezultat końcowy (co dotyczy umowy o dzieło).
Nadal zdarza się, że zlecenie nie jest gratyfikowane wynagrodzeniem, pod warunkiem, że na takie warunki zgodzą się obie strony.
Obecnie w polskim prawie umowy zlecenia podlegają oskładkowaniu (emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu, zdrowotnemu i dobrowolnemu chorobowemu).
Warto nadmienić, że od 2017 roku kwota wynagrodzenia zleceniobiorcy powinna być równa lub wyższa minimalnej stawce godzinowej. Od 1 stycznia 2020 r. minimalna stawka godzinowa to 17,00 zł brutto.
Trudno jest mówić o największych zaletach umowy zlecenie, bowiem jest to jedna z tych umów, która nie daje podstawowych praw regulowanych przez Kodeks pracy. Wśród żargonu nazywa się ją “śmieciową”, głównie ze względu na warunki i brak stabilności. Tak o to podpisując umowę nie otrzymamy urlopu wypoczynkowego i urlopu macierzyńskiego czy określonego okresu wypowiedzenia. Ponadto zlecenie może być rozwiązane wypowiedzeniem w każdym czasie, przez każdą ze stron.
Umowa zlecenie jest najczęściej wybieraną umową w przypadku zatrudnienia studentów. Możliwość zrezygnowania ze zlecenia w każdym, dowolnym dla siebie momencie, faktycznie może stanowić za główną zaletę tego rozwiązania. Ponadto, koszty ponoszone przez zleceniodawcę są dużo mniejsze, niż w przypadku umowy o pracę, co stanowi za główny prowodyr rosnącej popularności tej formy umowy. Szacuje się, że obecnie ponad 1.5 miliona Polaków pracuje na umowę cywilno-prawną, co spotyka się z wyjątkowo dużym oburzeniem i krytyką ze strony m.in. samych pracowników. Państwowa Inspekcja Pracy wskazuje, że bardzo często umowa zlecenie ma znamiona umowy o pracę (np. regulowany czas pracy i kontrolę przełożonego). Według prowadzonych statystyk około ⅕ wszystkich takich umów powinna być umową o pracę właśnie (art. 22 § 1 Kp., zakazującego zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną).
Umowa o dzieło
Drugą umową cywilno-prawną jest umowa o dzieło, łącząca dwie strony: wykonawcę i zamawiającego. Umowa o dzieło, w przeciwieństwie do zlecenia, nazywana jest “umowę rezultatu”, co oznacza, że przedmiotem umowy jest konieczność wykonywania konkretnego, określonego, finalnego dzieła. Wraz z wykonaniem dzieła przysługuje określone wynagrodzenie.
Co ważne – obecne przepisy nie określają i nie narzucają kwoty minimalnej.
Drugą, zasadną różnicą jest brak stanowienia ubezpieczeń społecznych, co oznacza, że wykonawca nie podlega żadnym ubezpieczeniom – ani społecznym, ani zdrowotnym.
Umowę o dzieło (podobnie zresztą jak umowę zlecenie) należy udokumentować – np. za pomocą rachunków, wystawianych po wykonaniu zlecenia. To na tej podstawie wypłacane jest wynagrodzenie i to na tej podstawie ulega ono opodatkowaniu. W przypadku tych dwóch umów koszty uzyskania przychodu wynoszą 20% albo 50% (w przypadku gdy zleceniobiorca korzysta z praw autorskich).
Od umowy o dzieło można odstąpić w każdym, dowolnym momencie. Podobnie jak wyżej – ta nie uprawnia wykonawcy do korzystania z przywilejów pracowniczych, w tym płatnego urlopu wypoczynkowego i urlopu macierzyńskiego.
Samozatrudnienie
W grupie form zatrudnienia wymienia się także samozatrudnienie. W rozumieniu prawnym jest to prowadzenie działalności gospodarczej przez daną osobę fizyczną. Samozatrudnienie to rodzaj współpracy, dokonywanej między wykonawcą (w tym wypadku jest to przedsiębiorca), a zlecającym (czyli pracodawcą). Współpraca ta regulowana jest przez Kodeks cywilny.
Ta forma zatrudnienia jest wyjątkowo specyficzna, bowiem wykonawcy nie chronią żadne prawa pracownika. Nie mówimy tu bowiem o wynagrodzeniu minimalnym, normach czasowych czy urlopie wypoczynkowym. W odróżnieniu od wszystkich, powyższych form – obowiązki związane z prowadzeniem księgowości i ZUSem leżą na barkach przedsiębiorcy.
Inne formy zatrudnienia
Nieco zapomniane, ale również spotykane na rynku pracy, są tzw. “inne” formy zatrudnienia. Tak oto pracownik może wykonywać pracę na podstawie:
- umowy agencyjnej,
- kontraktu menedżerskiego,
- wolontariatu,
- stażu (płatnego i bezpłatnego)
- praktyki (płatnych i bezpłatnych).
Brak komentarzy!